Yle uudizet karjalakse: ylen hyvä!

Päivännouzu-Suomen yliopistos 27.3.2015 pietys seminuaras, kuduan nimi oli ”Kiännä da elvytä. Kiändämine pienien kielien da kul’tuuroin vastavundas” minun ezitelmän teemannu oli ”Yle uudizet karjalakse: ylen hyvä!” Valličin aihien nimekse juuri moizen sendäh, gu ylen täs voibi ellendiä kahteh luaduh: Yle:n hyvä da ylen ’oikein’ hyvä. Mindäh Ylen hyvä!? Sendäh gu olen suannuh äijän pozitiivistu työndyö (suom. palautetta). Sendäh gu uudizet on otettu vastah ylen hyvin. Täs erähät mielipidehet da toivomukset, kuduat toistutah äijäs työnnös:

·         Nämmii uudizii jo hätken vuotettih

·         Uudizet muamankielel ollah tärgiet

·         Nygöi pidäs suaja tv-uudizet karjalakse

·         Hyvä olis suaja radivoh dai tv:h karjalankielisty pagizutteluu

Yle uudizii karjalakse kuunnellah da lugietah suomelazetgi, kel ei ole karjalazii juurii. Sugukieldy voibi ellendiä! – nenga kirjutti yksi suomelaine erähän kirjutuksen kommentas. Muga se ongi! Hyvä vai on tiediä karjalan da suomen kielien riskisanat, kuduat vietäh haireheh. Täs erähät niilöis oman kontekstanke:

suom. Moni voitti jännityksensä

karj. Äijät voitettih oma särižys

suom. Hän lupasi

karj. Häi uskaldi

 

suom. 3D-tekniikalla valmistetut silmälasit

karj. 3D-tehniekal varustetut očkat

Yle uudizet karjalakse roitah kiändämäl. Suan Ylelpäi valmehet uudizet da kiännän net karjalakse. Kiändämine on tärgei dielo pienen kielen elvyttämizes da vie tärgiembi – sen kehittämizes. Nygyaigahizien uudizien kiändämine karjalakse ozuttau kielen rikkahuttu da vägie: kai voibi kiändiä karjalakse, ei pie rajoittuo nimittumih tiettylöih aihieloih. Karjalan kielen sanasto on bohattu. Se nägyy ezimerkikse kielen sinounimois:

rikas – bohattu

kirju – kniigu

järjestiä – organizuija

Puaksuh duumaičen kiändäjes, mittustu sinounimua käytän. Konzu sanastu ei lövvy, otan laihinakse suomen libo ven’an kielespäi. Muga tuldih karjalan kieleh suomen kielespäi sanat rakendelmu da puutaloikorteli. Nämmä sanat ollah lainattu karjalan kielen siändölöin mugah, mugavutettu kieleh. Ližäkse samastu kandua olijua sanua on jo karjalan kieles, ei vai olluh juuri nämmii sanoi. Moine laihinakse otandu ei olluh liijakse vaigei. Vaigiembi oli piättiä, otammogo karjalan kieleh sanan bändi. Sih näh kyzyin jo muuzikkuspecialistua, Santtu Karhuu. Häi ezmäi juohatti sanan joukkoveh, ga kontekstan tiijustettuu sanoi, gu bändi täs on parembi. Sit jo jällespäi Natalja Sinitskajalpäi kuulin tärgiet sanat: ”Bändin jyttyzet sanat pidäy ottua kieleh vältämättäh, sendäh gu net ollah nygyaigahizet, niidy tietäh nuoret, kudamis rippuu kielen tulevažus.”